از البرز تا قاف: بررسی تطبیقی دو رشته‌کوه اسطوره‌ای

Authors

اسماعیل علی پور دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان

واثق عباسی دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان

Abstract:

"البرز" و "قاف" دو رشتهکوه اسطوره‌ای در باور جمعی اقوام ایرانی و عربی است که در روایت‌های اسطورهای به سه طریق به‌کار رفتهاند: گاه مستقل از یکدیگر، گاه به صورت این‌همانی (یکسان پنداری) و در برخی موارد هم یکی را نتیجه دیگری پنداشته‌اند. البرز اساطیری ریشه در ایران باستان دارد و با مسائل دینی زرتشتی درآمیختهاست و قاف، اسطورهای مربوط به دورۀ اسلامی است و صبغۀ عربی آن غالب است. با توجّه به ویژگیهای مشابه و مشترکی که این کوهها با یکدیگر دارند و در برخی منابع دورۀ اسلامی نیز بعضاً به جای یکدیگر به کار رفتهاند، نوشتار حاضر در واقع، تحقیقی است انتقادی پیرامون ساختارها و کارکردهای این دو رشتهکوه اساطیری. پرسش اصلی مقالۀ حاضر این است که آیا اسطورۀ قاف در دورۀ اسلامی، دگردیسی همان البرز اساطیری ایرانی است؟ یا اینکه هر کدام از این کوهها هویّت و ساختار اسطورهای مستقلّ و متفاوتی دارند؟ فرضیۀ ما این است که اسطوره قاف در منابع دورۀ اسلامی، طرح و الگویی از اسطوره ایرانی البرز باشد. هدف این پژوهش، بررسی تطبیقی ویژگی‌های مشترک این رشتهکوه‌های اساطیری است تا از این رهگذر، همانندی‌های موجود و علّت یکسان‌پنداری آنها مشخص شود.

Upgrade to premium to download articles

Already have an account?login

similar resources

از اسطوره تا عرفان: بررسی تطور کارکردهای معنایی «قاف»

اسطوره قاف از بنمایههای پرکاربرد در تاریخ ادبیات فارسی و به ویژه سرودههای عرفانی است؛ بنابراین بررسی سیر تحول کارکردهای معنایی آن موجب خواهد شد تا خوانندگان آثار عرفانی به درک و دریافت روشنی از این اسطوره در حوزه عرفان دست یابند. برای گردآوری دادههای تحقیق حاضر، دو دسته از منابع، مبنای کار قرار داده شدهاست: منابع غیر عرفانی و متون عرفانی. در بخش منابع غیر عرفانی، کتابهای تاریخی-اسطورهای،...

full text

از سیمرغ قاف تا خداوندگار دژ درون بررسی تطبیقی ساختار و محتوای منطق¬الطّیر و دژ درون

full text

بررسی تفاسیر آیه قاف از منظر عرفانی، روایی و اسطوره‌گرایی

آیه آغازین سوره قاف حلقه ارتباط اندیشه‌های عرفانی و اسطوره‌ای و پیوند آن با روایات بوده است. بر اساس یافته‌های این پژوهش، انتساب ارتباط کوه قاف با سوره قاف به ائمه شیعه ـ علیهم السلام ـ احتمالاً نتیجه تحریف تاریخی است و قابل اعتماد نیست. از دیگر سو ریشه ورود اساطیر به تفاسیر به ابن عباس از صحابه پیامبر برمی‌گردد. در درجه بعد، تابعینی همچون مقاتل بن سلیمان، ضحاک، عک...

full text